Mình nên nói gì với người vừa self harm hoặc chuẩn bị có hành vi suicidal?
Mình nên nói gì với người vừa self harm hoặc chuẩn bị có hành vi suicidal?
Chào bạn,
Cảm ơn bạn đã tin tưởng chia sẻ những băn khoăn của mình đến với IPO, đặc biệt là đối với những vấn đề mang tính nhạy cảm như thế này. Chúng mình sẽ trả lời câu hỏi theo hai ý bạn đã đề cập, một về tự hại và một về tự sát:
1. Có thể bạn đã được một người bạn/người thân đặt niềm tin và chia sẻ về xu hướng tự hại của họ. Cũng có thể bạn đã tự nhìn thấy những vết thương hay vết sẹo trên cơ thể của bạn. Điều đầu tiên chúng mình nghĩ bạn nên làm là hãy giữ cho tâm trí thật bình tĩnh trước khi mở lời với họ. Ai trong chúng ta khi nhìn thấy người mình yêu thương bị đau cũng đều rất xót xa, chưa kể những vết thương ấy lại còn do chính họ gây nên. Tuy nhiên, nếu bạn nói chuyện với họ trong tâm thế kích động hoặc tức giận thì việc này sẽ còn khiến mọi chuyện trở nên tồi tệ hơn, vì người tự hại về căn bản đã có thể cảm thấy rất xấu hổ và đơn độc trong lúc này rồi.
Bạn có thể bắt đầu bằng việc hỏi họ xem họ đang cảm thấy như thế nào. Nhiều người lầm tưởng tự hại là một “chiêu trò” mà người tự hại dùng để gây chú ý hay thao túng những người xung quanh. Điều này hoàn toàn sai lệch - đa số thực hiện những hành vi tự hại này một cách kín đáo, và chỉ sử dụng nó để đối phó với những khó khăn về mặt tinh thần mà họ phải đối diện. Vì vậy, việc hỏi han tâm trạng và tinh thần của họ thực chất sẽ góp phần giải quyết gốc rễ của vấn đề, hơn là việc tập trung vào những thương tích trên cơ thể của họ. Đừng bác bỏ những cảm xúc của họ khi họ quyết định mở lời - họ có thể đã rất đắn đo rằng bản thân sẽ bị đánh giá, nên hãy cảm thông nhất có thể đối với vấn đề của họ. Một cách khác bạn có thể giúp đỡ họ là hỏi họ rằng bạn có thể giúp họ như thế nào. Vì lý do dẫn đến tự hại là khác nhau ở mỗi cá nhân, nên nhu cầu của họ cũng rất riêng biệt. Nếu họ vẫn chưa thể nhờ đến sự giúp đỡ của bạn, hãy trấn an họ rằng bạn sẽ luôn ở đây, và họ không cần quá vội vàng khi đưa ra quyết định.
2. Nếu bạn nghĩ rằng người bạn của mình đang có ý định tự sát, hãy sắp xếp thời gian để nói chuyện với họ càng sớm càng tốt. Cuộc nói chuyện này chỉ nên diễn ra khi chỉ có bạn và người bạn ấy, và hãy đảm bảo rằng cả hai đang trong một trạng thái cảm xúc ổn định trước khi bắt đầu. Hãy tiếp cận một cách thẳng thắn nhưng ân cần. Bạn có thể mở lời bằng việc hỏi xem họ này họ ra sao và hỏi thăm xem tâm trạng của họ trong suốt những tuần qua như thế nào. Sau đó, bạn có thể hỏi xem “Bạn có đang có những ý nghĩ về tự sát không?”. Nếu họ trả lời là không, nhưng bạn vẫn không an tâm, hãy theo dõi biểu hiện của người bạn này trong những tuần sau đó, và thường xuyên giữ liên lạc và hỏi han để họ hiểu rằng bạn sẽ luôn ở bên cạnh để hỗ trợ họ. Ngược lại, nếu họ trả lời là có, hãy hỏi xem liệu họ có một kế hoạch tự sát cụ thể nào chưa. Việc này sẽ giúp bạn xác định được những dụng cụ hay hoàn cảnh có liên quan đến kế hoạch này và nhờ người thân/bạn cùng nhà giấu và tránh chúng đi. Tránh việc chỉ trích hoặc khiến họ cảm thấy mặc cảm về những suy nghĩ tự sát, chẳng hạn như nói rằng việc ra đi và bỏ lại những người yêu thương là ích kỷ. Điều này không chỉ không đúng sự thật mà còn càng xác nhận những gì họ nghĩ - rằng không ai có thể thật sự hiểu cho họ cả.
Cần nhớ, trong bất cứ trường hợp nào, bạn cũng không được hỗ trợ họ một mình. Hãy tìm kiếm sự trợ giúp từ gia đình hoặc bạn bè khác của người bạn ấy và cùng nhau lên kế hoạch để có thể giúp đỡ họ thật hiệu quả. Bạn và những người hỗ trợ khác có thể cùng bạn ấy lên một bản kế hoạch an toàn (suicide safety plan) và đề ra thật chi tiết những thứ bạn ấy có thể làm hoặc nghĩ về khi đang bị những suy nghĩ tự sát lấn át mà không để cân nhắc thấu đáo mọi chuyện. Kế hoạch này bao gồm những mục như: những suy nghĩ tự sát thường bị kích động bởi những dấu hiệu nào, làm thế nào để tránh thực hiện hành vi tự sát hay làm phân tán tư tưởng khỏi suy nghĩ tự sát, những người họ tin tưởng và có thể liên lạc (bao gồm số điện thoại) cũng như số điện thoại của các đường dây nóng như cảnh sát hoặc xe cứu thương. Bạn có thể tìm thấy mẫu kế hoạch ở đây: https://www.samaritans.org/.../supp.../creating-safety-plan/
Cuối cùng, hãy luôn nhắc nhở bản thân phải thật kiên nhẫn - cả đối với người bạn ấy và với chính bản thân mình. Việc hỗ trợ người tự hại hay có ý định tự sát thật sự không dễ dàng và có thể sẽ diễn ra trong một thời gian rất dài. Hãy cố hết sức để thông cảm cho họ và cũng đừng quên chăm sóc tốt cho bản thân về sức khỏe thể chất lẫn tinh thần. Kể cả khi trường hợp xấu nhất xảy ra, chúng mình mong bạn hiểu rằng bạn đã rất cố gắng để làm được những điều trong khả năng của mình, và mong bạn không đổ lỗi cho bản thân về những thứ bản thân không để kiểm soát được.